Rodzina Czartoryskich

Czartoryscy nie byli stroną biorącą w życiu publicznym lecz rozwinęła się w tym domu tradycja szczodrobliwości.

Familia Czartoryskich

Czartoryscy herbu Pogoń Litewska to ród książęcy wywodzący się od Konstantego, księcia na Czartorysku, jednego z synów Olgierda, Wielkiego Księcia Litwy. Gniazdem rodzinnym był Czartorysk, a potem Klewań na Wołyniu (w rękach rodziny w latach 1475-1860). Tytuł książęcy uznany został w Polsce i na Litwie w 1569 r., potwierdzony przez sejm w Królestwie Polskim m.in. w 1815 r.

Książęca rodzina Czartoryskich w historii Polski wielokrotnie wymieniana jest na eksponowanych miejscach w dziejach naszej ojczyzny. Jej znaczenie systematycznie wzrastało, by w wiekach XVIII i XIX Czartoryscy stali się jedną z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodzin. Jej polityczne związki wpływały na bieg wydarzeń; jej bogactwo wspierało ją w tych wysiłkach.

dr hab. Janusz Pezda

Ta może potęga sprawiła, że w grę nie wchodziły rachuby czysto materialne, że nie byli oni tylko stroną biorącą w stosunkach publicznych, że od połowy wieku XVIII powstała i rozwinęła się w tym domu tradycja szczodrobliwości, mecenat dla nauk i sztuk, ofiarność dla rzeczy publicznej, gotowość do opieki bezinteresownej nad wszelkim dobrym przedsięwzięciem.

prof. Marceli Handelsman

Do najwybitniejszych postaci książęcej rodziny Czartoryskich należeli między innymi:

Kazimierz Czartoryski (1674-1741)

Urodził się 4 marca 1674 r. w Warszawie. Książę na Klewaniu i Żukowie, syn Michała Jerzego Czartoryskiego i Joanny Olędzkiej. W 1699 r. został podczaszym wielkim litewskim, w latach 1707-1709 był podskarbim wielkim litewskim z nominacji króla polskiego – Stanisława Leszczyńskiego. Następnie w latach 1712-1724 był podkanclerzym litewskim, a od 1724 kasztelanem wileńskim. Był także starostą krzemienieckim, wieliskim, uświackim. Zmarł 31 sierpnia 1741 r. w Warszawie.

Adam Kazimierz Czartoryski (1734-1823)

Urodził się 1 grudnia 1734 r. w Gdańsku. Generał ziem podolskich, wojewoda ruski, poseł na sejm, komendant Szkoły Rycerskiej, członek Komisji Edukacji Narodowej. Dramatopisarz, krytyk literacki i teatralny. Zmarł 19 marca 1823 r. w Sieniawie. Pochowany został w kościele św. Krzyża w Warszawie.

Izabela z Flemmingów Czartoryska (1746-1835)

Urodziła się 3 marca 1746 r. w Warszawie. W wieku 15 lat została wydana za mąż za wspomnianego wyżej księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. W młodości była znana z dość swobodnych obyczajów. W późniejszym okresie życia zaangażowała się w życie polityczne schyłkowego okresu I Rzeczypospolitej i pierwszych lat XIX wieku. Pisarka, mecenas sztuki, kolekcjonowała pamiątki historyczne. Po utracie przez Polskę niepodległości stworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli w Puławach, wraz ze zbiorami założonego także przez nią Domu Gotyckiego w Puławach stało się ono zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Zmarła 17 czerwca 1835 r. w Wysocku.

Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861)

Urodził się 14 stycznia 1770 r. w Warszawie. Starszy syn Adama Kazimierza i Izabeli z Flemmingów Czartoryskich. W latach 1804-1806 minister spraw zagranicznych Imperium Rosyjskiego, wiceprezes Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego w 1815 roku, senator-wojewoda Królestwa Polskiego (1815), prezes Rządu Narodowego Królestwa Polskiego (1831), prezes Senatu, pisarz polityczny (m.in. Szkice o dyplomacji), poeta, mecenas sztuki i kultury. Prezes Rządu Narodowego podczas Powstania Listopadowego, na emigracji przywódca stronnictwa konserwatywnego Hôtel Lambert. Założyciel Biblioteki Polskiej w Paryżu. Zmarł 15 lipca 1861 r. w Montfermeil.

Konstanty Adam Czartoryski (1773-1860)

Urodził się 28 października 1773 r. w Warszawie. Młodszy syn Adama Kazimierza i Izabeli z Flemmingów Czartoryskich; pradziadek Jana Franciszka (o. Michała) Czartoryskiego. Przeznaczył zamek w Klewaniu na szkołę, a sam zamieszkał w 1828 r. w Wiedniu. W swoim domu skupiał nie tylko arystokrację, ale także artystów, zwłaszcza muzyków. Pułkownik w wojskach Księstwa Warszawskiego (od 1809 r.), po wyprawie Napoleona na Moskwę w 1812 r. został generalnym adiutantem cesarza francuskiego. W 1815 r. został awansowany na stopień generała brygady w wojsku polskim (Królestwo Kongresowe). Zmarł 23 kwietnia 1860 r. w Wiedniu.

Błogosławiony August Czartoryski SDB (1858-1893)

Urodził się 2 sierpnia 1858 r. w Paryżu. Jego arystokratyczna rodzina, spokrewniona z wieloma dworami europejskimi, wyemigrowała prawie 30 lat wcześniej do Francji i tam prowadziła działalność polityczną, zmierzającą do przywrócenia niepodległości Polsce. Od wczesnej młodości chorował na gruźlicę. Wielki wpływ miał na niego jego wychowawca, św. Rafał (Józef) Kalinowski (1835-1907). Opiekował się chłopcem przez trzy lata (1874-1877), przekazał mu wszechstronną wiedzę, a także przyczynił się do pogłębienia jego wiary i życia duchowego.

Pod wpływem spotkania w Paryżu z ks. Janem Bosko, książę August wstąpił do salezjanów. Śluby zakonne złożył w 1888 r. i mimo choroby ukończył studia teologiczne. 2 kwietnia 1892 r. przyjął w San Remo święcenia kapłańskie. Nazajutrz po święceniach odprawił pierwszą mszę, w której uczestniczyli jego druga matka i brat Witold. Jego życie kapłańskie trwało zaledwie rok; zmarł na gruźlicę 8 kwietnia 1893 r. w Alassio na włoskiej Riwierze. Jego beatyfikacji dokonał w Rzymie św. Jan Paweł II w dniu 25 kwietnia 2004 r. Jego relikwie znajdują się w kościele salezjanów w Przemyślu.